Türk öykücülüğün öncü ismi sayılan bir yazarın ölüm yılı: Ömer Seyfettin

Hikayeciliğimizin önde gelen isimlerinden olan Ömer Seyfettin, pek çok yapıtı edebiyatımıza kazandırdı. Efruz Bey bunlardan yalnızca biridir. Yalnız ve kimsesiz ölen Ömer Seyfettin’in vefatı de hayatı kadar çilekeş oldu. Muharrir Ömer Seyfettin’in bugün vefatının 105’inci yılı.

Ömer Seyfettin, 11 Mart 1884’te Gönen, Balıkesir’de Fatma Hanım ve Yüzbaşı Ömer Şevki Bey’in ikisi küçük yaşlarda ölen dört çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Kendi halinde, sessiz bir çocuktu.

Annesi, Ankaralı Topçu Kaymakamı Mehmed Bey’in kızıydı; babasının soyu ise Kafkas Türklerine dayanıyordu. Aile aslında İstanbulluydu; Ömer Şevki Bey’in vazifesi sebebiyle Gönen’de bulunuyorlardı. Yıllar sonra yazacağı öykülerinde çocukluğunu geçirdiği bu topraklar bol bol yer alacaktı…

Ömer, mezuniyetinin akabinde “Piyade Asteğmeni” rütbesiyle, merkezi Selanik’te bulunan Üçüncü Ordu’nun İzmir Redif Tümeni’ne bağlı Kuşadası Redif Taburu’na tayin edilmişti.

1906’da ise, öğretmen olarak İzmir Jandarma Okulu’ndaydı. İzmir, Ömer’in gönlünü ferahlatan beşerlerle tanıştığı o kentti. Burada fikri ve edebi faaliyetler içinde yer alan hoş gençlerle tanışma fırsatı oldu.

Bir yandan da dilbilgisini artıracak faaliyetlere girmişti. Öğrenmekten vazgeçmiyordu. Baha Tevfik’ten Fransızca bilgisini artırmak için teşvik gördü. Ulusal Edebiyat konusunda fikir danıştığı isim ise, Necip Türkçü idi.

YENİ LİSAN HAREKETİ

Ömer, 1909’da Selanik Üçüncü Ordusu’nda görevlendirilmişti. Vazifesini, Manastır, Pirlepe, Köprülü, Cumay-ı Bâlâ kasaba ve köylerinde yaptı. Bugün Bulgaristan kasabasında bulunan Razlık kasabasının Yakorit köyünde bölük kumandanı olarak bulundu.

Bu misyonu sırasında edindiği izlenimlerini, Balkan çetecilerinin Türk düşmanlığını işlediği “Bomba, Beyaz Lale, Tuhaf Bir Zulüm” ismini verdiği öykülerini yazdı. Bu ortada yazılarını da takma isimlerle İstanbul ve Selanik’te çıkan çeşitli mecmualarda yayınladı.

İşte “Ali Canip”e yazdığı meşhur mektubu da bu vakit zarfında Yakorit’te yayınladı. Lisan konusunda görüşlerini özetleyen bu mektup, “Yeni Lisan” hareketinin başlamasına vesile olacaktı.

BAŞI OLMAYAN CESET

Yazdığı kıssalarla edebiyatımızda derin izler bırakan Ömer Seyfettin’in kıymeti ne yazık ki fazla bilinemedi.

Ölümünün akabinde Ömer Seyfettin’in cansız vücudunu kadavra olarak kullanmak istediler. Zira hastanede onu kimse tanımıyordu.

Kendisini gömdüğü yalnızlık, onu insanlardan büsbütün uzaklaştırmıştı. Sahipsiz bir meyyit olduğunun düşünülmesi, kadavra olmasına yetmişti.

Ünlü müellifin cesedinin etrafında tıp öğrencileri toplandı. Fotoğraf çekildikten biraz sonra da bir hastane hademesi geldi ve cesedin başını kesti. Fotoğrafı kütüphane memuru çekmişti.

Ertesi gün fotoğraf gazetelerde yayınlandı ve Ömer Seyfettin’i tanıyanlar hastaneye akın etti. Başı olmayan cesedi almak istediler; fakat artık her şey için çok geçti.

Ölesiye öfkeli kalabalık bir cemaatin huzurunda cenaze namazı kılındı ve Kuşdili’nde toprağa verildi. Lakin hala rahata eremeyecekti.

Mezarının bulunduğu Mahmud Baba Haziresi’nin üzerinden yol geçeceği gerekçesiyle mezarı, 23 Ağustos 1939’da Zincirlikuyu Mezarlığı’na taşındı.

KARA HARP OKULUNU BİTİRDİ

Ölümünün üzerinden 103 yıl geçmişken, kemikleri, Asya’dan Avrupa’ya geçti. Yalnızlığa mahkum bıraktığı göçebe ruhu, tahminen de gezmeye doyamamıştı, kim bilir…

Bıraktığı onca eser, öykülerinin gölgesinde yaşadığı yalnızlığıyla bir Ömer Seyfettin geçti bu dünyadan…

Lise son sınıftayken yazdığı şiirleri çeşitli mecmualara gönderen Seyfettin’in birinci şiiri, Mecmua-i Edebiyye’de okuyucuyla buluştu.

Ömer Seyfettin, 1900’de İstanbul Kara Harp Okuluna girdi. Okuldan 1903’te mezun olan müellif, kura sonucu Kuşadası Redif Taburuna atandı. Birebir yıl taburda yaşanan karışıklıklar münasebetiyle Kuşadası yerine Rumeli’de vazifeye başladı.

Selanik ve Manastır’a bağlı Pirlepe’de çeşitli misyonlarda bulunan müellif, elde ettiği muvaffakiyetler münasebetiyle 2 liyakat madalyasıyla ödüllendirildi. İsyanın bastırılmasının akabinde 6 Eylül 1904’te, bağlı bulunduğu taburla Kuşadası’na döndü.

Askeri okullardaki eğitimini muvaffakiyetle tamamlayan Seyfettin, 1907’de İzmir’de açılan Jandarma Okulunda öğretmenlik yaptı ve jandarma örgütünün İzmir’deki kuruluş çalışmalarında yer aldı. Ömer Seyfettin, burada İzmir, Ahenk ve 11 Temmuz isimli gazete ve mecmualarda yazılar kaleme aldı.

Usta edebiyatçı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Baha Tevfik ve Şahabettin Süleyman’ın da ortalarında bulunduğu değerli muharrir ve fikir insanlarıyla tanıştı. Müellif, idadiden arkadaşı Aka Gündüz’den sonra edebi etrafını genişletmeye başladı.

PERVİZ MAHLASINI KULLANDI

Baha Tevfik’in teşvikiyle Fransızcasını ilerleten Seyfettin’in bu lisanda yazdığı birkaç şiir, Perviz imzasıyla Mercure de Soleil mecmuasında yayımlandı. Birebir yıllarda Özgür İzmir, Sedad ve Muktebes isimli müddetli yayın organlarında Seyfettin’in yazı ve şiirleri okuyucuya ulaştı.

Ömer Seyfettin, ordudaki vazifesinden 1911’de ayrılarak Selanik’e gitti. Askeri rüştiyede başlayan şiir yazma merakı, artık hayatı boyunca sürdürmek istediği bir uğraş haline geldi.

Selanik ve Manastır’da yayımlanan, Bahçe, Bayan, Hüsn ve Şiir, Tenkid ve Piyano mecmualarına şiirler gönderen muharrir, Fransız edebiyatından bilhassa Catulle Mendes’ten çeviriler de yaptı.

BALKAN SAVAŞLARI’NDA ORDUYA KATILDI

Yazar Seyfettin, Balkan Savaşları’nın başlaması üzerine, yaklaşık 1 yıllık ağır matbuat ve edebi faaliyetten sonra tekrar orduya döndü.

Garp ordusunda evvel Kosova’da Sırplara, sonra Yanya’da Yunanlılara karşı yaklaşık 5 ay savaşan Seyfettin, esir düştü ve Atina yakınlarındaki Nafliyon kasabasında 10 ay kadar esaret hayatı yaşadı. Müellif, 17 Aralık 1913’te İstanbul’a döndü.

Esaret yıllarını tefekkür devri olarak pahalandıran usta edebiyatçı, bir taraftan kıssalar kaleme alırken öbür taraftan lisan, kültür ve hayat üzerine niyetlerini geliştirmeye çalıştı.

Ziya Gökalp ile tanışmasının akabinde memleket gerçeklerine yönelen müellif, birinci öyküsünü Balkanlar’daki misyonu sırasında tuttuğu günlüklerden hareketle “İrtica Haberi” ismiyle Genç Kalemler’de yayımladı.

Usta edebiyatçı, 23 Şubat 1914’te askerlikten bir sefer daha ayrılarak İstanbul’a döndü.

Kısa müddet sonra annesini kaybeden muharrir, Türk Sözü’nde yine yazarlığa başladı ve bir mühlet de Yeni Mecmua’nın yayın sorumluluğunu üstlendi.

VEFAT ETTİĞİNDE 36 YAŞINDAYDI

Ömer Seyfettin’in Yeni Mecmua’nın başında bulunduğu periyot, hikayeciliği istikametinden en üretken yıllar oldu. “Eski Kahramanlar” serisindeki kıssalarını de yazdığı 1917-1918’de, 32 öyküsü yayımlandı.

Usta hikayeci, vefatına kadar geçen müddette bir taraftan sıhhat sorunlarıyla uğraşırken öteki yandan yazmaya ve öğretmenliğe devam etti. İşgal günlerinin acı ve kaygısı içinde hastalığı ilerleyen muharrir, yatağa düştü.

Henüz 36 yaşındayken 6 Mart 1920’de şeker hastalığı nedeniyle vefat eden Ömer Seyfettin’in cenazesi, Kadıköy Kuşdili Mahmut Baba Mezarlığı’na defnedildi. Burası tramvay garajı yapılınca Seyfettin’in kabri, 23 Ağustos 1939’da Zincirlikuyu Mezarlığı’na taşındı.