‘Kimsesiz’ fotoğraflara nakışlı dokunuşlar
İstanbul’da yaşayan Damla Sandal, üniversite yıllarında kentin sokaklarını keşfederken sahaflarda bulduğu eski fotoğrafların kıssalarına merak sardı. Fotoğrafların üzerindeki notları, günlüklerde zımnî ipuçlarını takip ederek, karelerdeki şahısların yakınlarına ulaşmaya başladı. Bu süreçte dinlediği ömür hikayelerini günümüze taşımak için “Hafızayı İşlemek” isimli toplumsal teşebbüsü kurdu.
Proje kapsamında düzenlenen atölyelerde, iştirakçiler sahaflardan yahut aile arşivlerinden getirdikleri siyah-beyaz fotoğraflar üzerine iğne iplikle nakış işleyerek ferdî ve toplumsal hafızaya dokunuyor. Eski fotoğraflara nakışla yapılan müdahaleler, geçmişle bugün ortasında duygusal bir köprü kurarken, iştirakçiler kendi anılarını da paylaşarak kolektif bir belleği besliyor.
KATILIMCILAR, KENDİ AİLE HAFIZALARINI AÇTI
Damla Sandal, fotoğrafların arkasındaki kıssaları araştırırken “Neden bu fotoğraflar sokakta satılıyor? Neden ailelerin raflarında değil?” diye sormuş. Topladığı fotoğraflar vakitle büyük bir arşive dönüşmüş ve “Fotoğraflara nakış yaparak bu anıları yaşatabilir miyim?” fikri doğmuş. Birinci atölye üç yıl evvel başlamış ve vakitle iştirakçilerin kendi aile hafızalarını açtığı, öykülerini paylaştığı sıcak bir buluşmaya dönüşmüş.
UNUTULMUŞ HAYATLAR, YİNE CANLANIYOR
Nakışla fotoğraflara müdahale etmek, Sandal için yalnızca görsel bir tabir değil; bayan olarak söz etmekte zorlandığı hisleri sembolize etmenin bir yolu. Atölyelerde iştirakçiler, kendi ailelerinin yaşanmışlıklarını aktarırken bazen hüzünlü, bazen umutlu anılar ortaya çıkıyor. “Annem çok güç günler geçirdi, onu onurlandırmak istiyorum” diyenler, fotoğraflara renk ve mana katıyor. Böylelikle unutulmuş hayatlar, tekrar canlanıyor ve geçmişe yeni bir mana yükleniyor.
“TARİHE GEÇMEMİŞ İNSANLARIN KISSALARI DE ÖNEMLİ”
“Hafızayı İşlemek”, resmi tarih anlatısının dışındaki sıradan insanların ömürlerine ışık tutmayı, görünmeyeni görünür kılmayı hedefliyor. Sandal, “Tarihe geçmemiş insanların öyküleri de kıymetli. Bizim de zorluklarımız, hayallerimiz var. Bu projeyle farklı bir tarih anlatısı inşa ediyoruz” diyor.
ESKİ FOTOĞRAFLARDAKİ KÜÇÜK DETAYLAR
Katılımcılar, yıllardır konutlarında duran eski fotoğraflardaki küçük ayrıntıları fark ederek anılarını tazeliyor, geçmişle bugünü buluşturuyor. Sandal, “Bir fotoğrafta daha evvel fark edilmemiş küçük bir ada ya da ayrıntı olabilir. Üzerinde durmak, düşünmek çok değerli. Bu anıları yalnızca nostaljik değil, dönüştürücü bir tecrübe olarak ele alıyoruz” diyor.
Bu süreç, geçmişi hatırlamanın ötesinde, bugünü anlamlandırma ve dönüştürme fırsatı sunuyor. İştirakçiler, aile büyüklerinin ya da tanımadıkları şahısların hayat hikayelerine dokunurken, kendi hayatlarına dair yeni farkındalıklar kazanıyor. Sandal, “Bir ortaya gelerek anıları paylaşmak, birbirimizi anlamak ve yeni öyküler yaratmak için bir alan açıyoruz. Dijital çağda kaybolan yüz yüze buluşma ve dokunma hissini yine canlandırıyoruz” diye kelamlarını tamamlıyor.
