Irmak Zileli: Romanımda bütün duyguları yansıtmaya çalıştım

Geçtiğimiz haftalarda Everest Yayınları etiketiyle okurlarla buluşan Artık Buradaydı, muharrir Irmak Zileli’nin yeni romanı…

Irmak Zileli’nin uzun müddettir üzerinde çalıştığı Artık Buradaydı, bize alışık olmadığımız bir okuma tecrübesi sunarken; müellifin da farklı bir yazma tekniğini görebiliyoruz.

Şimdi Buradaydı romanını keyifle okudum. Kitap biter bitmez de “Yazarla kesinlikle konuşmalıyım” dedim ve kendisine sizler için birkaç soru sordum. Sağ olsun Irmak Zileli de sorularıma samimiyetle yanıt verdi ve ortaya okunası bir söyleşi çıktı.

İşte müellif Irmak Zileli ile olan röportajımız…

İyi okumalar diliyoruz….

Yeni romanınız okurlardan büyük beğeni kazandı. Kısaca nasıl ortaya çıktı anlatır mısınız?

“Medyada karşılaştığımız haberlerden, mevzu komşumuzdan duyduklarımıza; başımıza gelenlerden şahit olduklarımıza uzanan bir yelpazede durmaksızın kötülük kıssalarına maruz kalıyoruz. Toplumsal medyada daima şu vurguyla karşılaşıyoruz: Dünya neden bu kadar makûs? Bunu söylerken çoğunlukla bahsettiğimiz şey dış dünya, dışımızda olup bitenler. Şiddet kol geziyor, saldırgan ve yıkıcı hareketler vaka-i adiyeden sayılıyor. Biz de bunların failinin birtakım cani ve sapkın beşerler olduğuna inanıyoruz. Ya da inandırılıyoruz. Kendine güzellik, ötekine ise kötülük atfetmek bir iktidar kurma tekniği. Bunlar üzerine düşünürken şunu sordum kendime:”

Sayfa: 184

Irmak Zileli şöyle devam etti;

“KÖTÜLÜK, SALDIRGANLIK, YIKICILIK…”

“Peki kötülük, saldırganlık, yıkıcılık ve şiddetin kaynağı nedir? Cani ya da sapkın dediğimiz insan normun ne kadar dışında? Olağan perdesi gerisinde olup bitenleri görmeye, zımnî meczupluğu anlamaya çalıştım bu romanda. Zati berbatlığın kaynağına indiğimde de insan tabiatının temel hislerinden biri olan hasetle karşılaştım ister istemez. Şiddet ve öfkenin yıkıcılığa nasıl dönüştüğünü araştırırken de bastırılan her şeyin misliyle geri döndüğü gerçeğine çarptım. Romanın ortaya çıkışı, öykünün kuruluşu bu yer üzerinde gerçekleşti.”

Alışık olmadığımız yeni bir teknikle Artık Buradaydı romanını yazdınız. Bu tekniğin sebebi nedir?

“EN GÜZEL TEKNİĞİ BULMAYA ÇALIŞTIM”

“Her vakit romanın problemi ile biçimi ortasında bir bağ olduğuna inanırım. Anlatmak istediğim öyküyü en âlâ yansıtacak tekniği bulmaya çalışırım. Bu romanda da aslında berbatlığın, şiddetin, hasedin, yıkıcılığın insan ruhundaki izlerini takip ederken, kuşkusuz psikanaliz literatüründen de faydalanarak, insanın iç dünyasının çok fazla temsil barındırdığını gördüm. Anneler, babalar, kardeşler, akrabalar, arkadaşlar, sevgililer… Bağda olduğumuz her insanı aslında o yahut bu ölçüde içimize alıyoruz. İç dünyamız onların sesleriyle, temsilleriyle doluyor. Bu yalnızca zihnimizde duyduğumuz sesler olarak değil, hareketlerimizde, reaksiyonlarımızda de bilinçdışı bir biçimde kendini gösteriyor.”

Yazar Irmak Zileli

“İNSAN YALNIZCA KENDİNDEN OLUŞMUYOR”

“Dolayısıyla aslında insan yalnızca kendinden oluşmuyor. Ya da şöyle diyelim, “kendi” dediğimiz şeyin içinde koskoca bir dünya var, bağlar ve öbürleri var. İşte bu çokluğu ben anlatım tekniğinde de göstermek istedim. Ya da anlatım tekniği aracılığıyla lisanla de temsil etmeye çalıştım. Bu da iç içe geçen zihinlerin, iç içe geçen belleklerin, anlatıların, kıssaların, lisanların kapısını açtı. Karakterin zihninde uyanan bir anı, o anının modülü olan annesi, babası her kimse onun sesiyle, canlanışıyla birlikte yansıdı metne. Zira hiçbir vakit olan olayı hatırlamayız yalnızca. O olayın içindeki ötekiler de bizdeki temsilleriyle yine canlanır.”

“BÜTÜN HİSLERİ YANSITMAYA ÇALIŞTIM”

“Yetişkin biri çocukluğunda yediği dayağı hatırlarken ona dayak atan babasının üzerine eğilen vücudunu, bağıran sesini yine hisseder. Ayrıyeten yalnızca kendi yaşadıklarımızı değil, diğerlerinin tecrübelerini de onları dinlerken yaşayabiliriz. Zihnimizde sahneler oluşur. Ve diğerinin tecrübesi, bizim kendi tecrübelerimizle birleşir. Paydaşlıklar varsa birbirine karışabilir. Bahsettiğim bu durumları öyküde yaratabilmek için şu cins bir teknik denedim ben de: Bir seans odasında durmaya çalıştım. O odada konuşulan her şeyi, hatırlamalar üzerinden yine canlandırmak istedim. Zira aslında seans odasında, terapiler esnasında pek çok eski yeni tecrübenin tekrar sahnelendiğini biliyordum. İki zihin ortasında gidip gelen anlatı boyunca yaşanan bir şeydir bu. Biri anlatır, öteki hayal eder. Anlatan anlatırken zihninde yine kurar, dinleyen de dinlerken kendi zihninde oluşan sahneyi izler. Birebir anda da bu iki insan ortasında bir alışveriş, bir sahne gerçekleşir. Bütün bunları artık ve burada, tam da o anda vermeye çalıştım.”

GEÇMİŞ VAKİT…

“Hatırlayan bir zihnin şimdisinde, hatırlayan kişinin buradalığında. Öte yandan şimdinin de buranın da içinde geçmiş vaktin ve yerlerin yine lisana gelişini göstermeye çalışarak. Anne figürü romanda hem kişisel bir travma kaynağı hem de denetimin, tahakkümün simgesi olarak karşımıza çıkıyor. Bilhassa “biber sürülmüş meme” üzere metaforlarla bu figürü duygusal şiddetin bir temsili haline getiriyorsunuz. Anneyi yalnızca şahsî değil.”

Toplumsal bir otorite metaforu olarak mı düşündünüz?

“ANNELER FAZLA, BABALAR YOK”

“Aslında romanda anneler fazla var, babalar ise hiç yok. Her iki durumda da bir sorun ortaya çıkıyor. Anne ya da baba, fark etmeksizin olması gerekenden fazla olduğunda çocuk üzerinde bir tahakküm ihtimali kuvvetleniyor. Çocuk annesinden bağımsızlaşmaya muhtaçlık duyduğu sırada anne çocuğu bırakmadığında bir sorun. Ya da sizin verdiğiniz örnekteki üzere, çocuğun o bağa gereksinimi olduğu devirde kendinden fizikî bir acı vererek uzaklaştırdığında da diğer bir sorun.”

YIKICILIKLA YÜZLEŞMEK

“Her ikisi de çocuğun üzerinde zulmedici bir tesir yaratıyor. Pekala annenin bunu yapmasının gerisindeki sebep ne? Onu da sorgulamak istedim ben. Anne, kendi öfkesiyle, kendi içindeki yıkıcılıkla yüzleşemediği için zulmedici bir objeye dönüşüyor. Zulmeden de yeni bir zulmeden yaratıyor.”

Kitabı okuduğumda insanın karanlık, bilinmez taraflarını gördüm bir okur olarak. Sizce karanlık bir çağda mı yaşıyoruz?

“DÜNYAYI MANAYA DİLEĞİYLE YAZIYORUM”

“Ben evvel kendimi, sonra diğerlerini ve akabinde da dünyayı manaya isteğiyle yazan biriyim. Yazma sebeplerimin başında bu geliyor. Hasebiyle insanın bilinmezliğine dalmak, görünenin gerisine ulaşmak benim için güçlü bir motivasyon. İçimizdeki karanlığı görünür kılmak da o denli. Bunu yapabildiysem ne memnun bana. Çağın karanlık olup olmamasına gelirsem, bence her çağ karanlığı da aydınlığı da bir ortada barındırıyor. Tahminen şöyle söyleyebiliriz, geçmiş çağlardaki karanlık çok daha görünürdü.”

DÜNYA SAVAŞLARI VURGUSU

“Dünya savaşları yaşanıyordu, kıtlıklar ve hastalıklarla uğraş ediliyordu, engizisyon mahkemeleri, büyük hapishaneler kuruluyordu. Bugün ise daha kapalı yürüyor her şey. Savaşlar yeniden var fakat iki ülkenin ortasında yaşanıyormuş üzere gösteriliyor. Halbuki bütün dünyayı etkiliyor. Konutuna bomba düşmeyenler bunun dışında sayıyor kendisini. Fakirleşme, açlık her geçen gün daha fazla insanı etkiliyor ancak iktidarlar bunu görmemizi engelliyor. İsmiyle sanıyla engizisyon mahkemeleri kurulmuyor ancak haksız tutuklamalar, adaletsizlik devam ediyor.”

“HERKES HERKESE PARMAK SALLIYOR”

“İşte tam da bu nedenle edebiyata, ideolojiye, psikolojiye, sosyolojiye vb. çok daha fazla işin düştüğü bir çağ bu. Bireyi bu ele geçirilmeye karşı uyanık tutacak, kendi içindeki karanlıkla yüzleşmesini ve oradaki iktidarla gayretini sağlayacak olan araç ve gereci beşere bu alanların vereceğine inanıyorum. Daha berbatı herkesin kendi mahkemesini kendi içinde kurup sessizleşmesini sağlayacak bir baskı ortamı yaratılıyor. Bir bakıyoruz toplumsal medyada herkes herkese parmak sallar hale gelebiliyor.”