Fernando Baez’in Kitap Kıyımının Evrensel Tarihi çalışmasında kitap kıyımı; kitaplarıma dokunmayın

Venezuelalı muharrir ve tarihçi Fernado Baez’in Kitap Kıyımının Kozmik Tarihi, Sümer tabletlerinden 2003’te Irak Ulusal Kütüphanesi’ndeki elyazmaları ve sanat yapıtlarının yok edilişine kadar uzanan bir yelpazede kitap kıyımını ele alıyor.

İskenderiye Kütüphanesi’nin yakılışı, kaybolan büyük Yunan klasikleri, 13. yüzyılda devrin kültür başşehri Bağdat’ı işgal ettiği sırada kütüphaneleri yakıp yıkan Moğol hükümdarı Hülagu, Avrupalı fatihlere eşlik eden misyonerlerin Aztek ve Maya kodekslerini yakması üzere daha pek çok örnek kitapta yer alıyor.

Venezuelalı muharrir Fernando Baez, çeşitli ülkelerde kültür kıyımına karşı toplumun her kesitini bilinçlendirmek gayesiyle bölgesel ve kentsel çalışmalarda danışmanlık yapıyor ve kütüphanecilik alanında bir otorite olarak tanınıyor.

KAĞIDIN İCADINA UZANAN METİNLER

Kitabın, kitap sevmenin, kütüphanelerin hatta kâğıdın ve matbaacılığın tarihçesi üzerine oldukça kaynağa erişebilir hale geldik son yıllarda.

Okurlar, müelliflerin kütüphane ve kitap methiyelerine merak salmak bir yana kâğıdın icadına uzanan metinleri okuyacak kadar istekli.

Başkalarının dizdiği ve bahsettiği kütüphanelerde, internet sitelerinin en hoş kütüphaneler foto galerilerinde ya da kitabın tarihçesini anlatan övgü ve bilgi dolu sayfalarda gezinmek okurlara ilham oluyor.

Günümüze ulaşamayan kütüphaneler ve kitaplardan ne kadar bahsedildiği, kitap kıyımının tarihinin ne kadar ilgi çektiğiyse müphem. Birçoğumuz bu sorulardan kaçınsak da kitap kıyımının tarihi çok da uzakta kalmış değil.

KİTAP KIYIMIN GÜNCELLİĞİ

Kitap Kıyımının Evrensel Tarihi kitabı, bu mevzuyu deşerek bize kitap kıyımının yeniliğini hatırlatıyor. Belirli bir rota üzerinde ve belirli sistem içinde, kitapların maruz kaldığı vahşetin anlatıldığı bu kitabın çıkış noktasıysa müellifin ferdî tarihine dayanıyor.

“Sular kitapları götürüyor, müellifin çocukluk yuvası dağılıyor.” Baez’in tespitine bakılırsa bu tecrübenin yarattığı travma yok olan ve yok edilen kitaplardan hayatı boyunca etkilenmesine neden oluyor.

“KİTAPLARIM…”

Yazarın hassasiyeti o denli bir boyuta varıyor ki 17 yaşındayken, ders yılı sonunda, arkadaşlarını kitap yakarken gördüğü sahneyi de travmasını tetikleyen olaylardan biri olarak anıyor. Birkaç tatsız tanıklığın akabinde kitap kıyımı yahut Baez’in çalışmasında da anılan, kitap yok etmeyi anlatmak üzere yeni türetilmiş bir sözcükle ifade edersek– “kitapkırım” onun için can yakıcı, tahammül edilemez bir sıkıntıya dönüşüyor ve bu kıyımların peşine düşüyor.

Kitabın yok edilmesinin belleğin yok edilmesi manasına geldiğinin altını çizmesi, toplu kitap kırımlarının dehşetini ve acımasızlığını hissedebilmek açısından kıymetli. İngiliz şair ve muharrir John Milton’dan alıntıladığı sözlerle de bu hissiyatı pekiştiriyor.

Okuyalım;

Kitap yakmanın öldürmekle olan eş değerliliği

“İyi bir kitabı öldürmekle bir insanı öldürmek birebir şeydir. Bir insanı öldüren Tanrı’nın imgesi olan akılcı bir yaratığı öldürür; ancak daha kötüsü iyi bir kitabı yok eden akılcılığı öldürür, Tanrı’nın imgesini öldürür.”

Sonrasında kendi cümleleriyle devam ediyor muharrir:

KİTAP VE TUTKU

“Fiziksel materyal kitapla fakat ikinci derecede ilişkilendirilebilir. Hakikaten de buradaki yakıcı problem aslında bir obje olarak kitap değil. Bu yüzden bazen ziyadesiyle abartılarak boş laflarla kitabın kutsallaştırılmasının, fetişleştirilmesinin kitapları korumak ismine bir fonksiyonu olmuyor.”

“KİTAPLARIN İÇERİKLERİNDEN KORKULMASI”

“Öyle ki bir kitap tahminen tutkuyla akış halindeki bir suya ya da bir otel odasındaki komodinin üzerine bırakılabilir; tahminen pek de makul olmayan öfke hezeyanları sayfaları buruşturup yırtmaya neden olabilir; ya da tahminen muharrir Baez’in anısına atıfla söylersek çocukça bir isyan hissiyle ders yılı sonunda birkaç okul kitabı yakılabilir. Sorun elbette yakılıp yırtılan bu üç-beş kitap değil. Sıkıntı müellifin John Milton’dan alıntıladığı sözlerle altını çizdiği üzere belleğin yok edilmesi, geçmişe saldırılması, kitapların içeriklerinden korkulması.”