F-35’ler 2018’den bu yana 10’u aşkın kaza yaptı
F-35’ler gündemdeki yerini koruyor…
ABD’li Lockheed Martin firması tarafından üretilen F-35 savaş uçakları, güvenilirlik ve bakımla ilgili meseleleri nedeniyle vakit zaman tartışmalara mevzu oluyor.
10’DAN FAZLA ÖNEMLİ KAZA
California eyaletinde donanmaya ilişkin bir F-35 savaş uçağının düşmesi, geçmişte meydana gelen kazaları yine gündeme taşıdı.
2018’den bu yana F-35 savaş uçaklarının yaptığı 10’dan fazla önemli kaza tek haberde derlendi.
28 EYLÜL 2018
ABD ordusuna ilişkin F-35B savaş uçağının eğitim uçuşu sırasında South Carolina kıyılarında düşmesiyle meydana gelen kazada, pilot fırlatma sistemiyle inançlı halde uçaktan çıkmayı başardı.
Kaza, uçuş sırasında motor yakıt tüpünün patlamasıyla meydana geldi. Bu durumun bir üretim kusuru olduğu belirtildi.
9 NİSAN 2019
Japonya Hava Kuvvetlerine ilişkin F-35A savaş uçağı, dört F-35A savaş uçağının katıldığı eğitim tatbikatı sırasında kayboldu.
Uçağın ülkenin kuzeyindeki Pasifik Okyanusu’na düştüğü belirlenirken, kazada hayatını kaybeden pilotun cesedine ise aylar sonra ulaşıldı.
19 MAYIS 2020
ABD Hava Kuvvetlerine ilişkin F-35’i kullanan bir pilot, fırlatma sistemiyle inançlı formda uçaktan çıkarak hafif yaralandı.
Florida eyaletindeki Eglin Hava Kuvvetleri Üssü’ne mecburî iniş yapan uçak, devrilmesinin akabinde alev alarak kullanılamaz hale geldi.
Yapılan soruşturma sonucunda kazanın sebebinin, iniş sırasında denetimsiz sürat yapılmasının yanı sıra uçağın uçuş denetimindeki sorun olduğu tespit edildi.
29 EYLÜL 2020
ABD Deniz Piyadelerine ilişkin F-35 savaş uçağında, havada yakıt ikmali sırasında tankerle temas sonucu kaza meydana geldi.
Pilot kendisini uçaktan başarılı biçimde fırlatırken, düşen uçak kullanılamaz hale geldi.
Tanker ise ülkenin California eyaletinde yer alan Thermal bölgesi yakınlarındaki bir tarlaya mecburî iniş yaptı.
17 KASIM 2021
İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerine ilişkin F-35B uçağı, HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden kalkış sırasında kaza yaşadı.
Kendisini uçaktan inançlı biçimde fırlatan pilot kurtarılırken, uçak da düştüğü Akdeniz’den çıkarıldı.
4 OCAK 2022
Güney Kore Hava Kuvvetlerine ilişkin F-35A, South Chungcheong eyaletindeki hava üssüne acil iniş yaptı.
Söz konusu F-35A, Seosan Hava Üssü’ne inişi sırasında kartala çarparak ağır hasar aldı ve onarılamaz hale gelmesi nedeniyle envanterden kaldırıldı.
Acil inişin nedeni “aviyonik teknolojilerle ilgili olduğu düşünülen iniş ekibi arızası” olarak kayıtlara geçti.
24 OCAK 2022
F-35 savaş uçağı, ihtilaflı Güney Çin Denizi’ndeki USS Carl Vinson uçak gemisine iniş yaparken kaza yaptı.
Uçak, geminin güvertesinin kenarına çarptıktan sonra güverte boyunca kaydı ve akabinde denize düştü.
Pilot fırlatma sistemiyle inançlı biçimde uçaktan çıkmayı başarırken, kelam konusu kazada 7 denizci yaralandı.
19 EKİM 2022
F-35 savaş uçağı, ABD’nin Utah eyaletindeki Hill Hava Kuvvetleri Üssü’ne iniş için yaklaştığı sırada düşerek büsbütün kullanılamaz hale geldi.
Hava data sistemindeki kusurlar nedeniyle inişten evvel denetimi kaybettiği belirtilen pilot ise kendini fırlatarak kazayı hafif sıyrıklarla atlattı.
17 EYLÜL 2023
ABD Deniz Piyadelerine ilişkin F-35 savaş uçağı, ülkenin South Carolina eyaletinin North Charleston bölgesindeki Deniz Hava İstasyonu’nda düştü.
F-35’i otopilot moduna geçirdikten sonra uçaktan fırlamayı başaran pilot ise hayatta kaldı.
29 MAYIS 2024
Lockheed Martin üretimi F-35 savaş uçağı, New Mexico eyaletinin Albuquerque kentindeki Memleketler arası Sunport Havalimanı’na yakın yerde pistten kalktıktan sonra düştü.
Uçak düşmeden kendisini fırlatmayı başaran pilot, önemli yaralanmalar nedeniyle hastaneye kaldırıldı.
29 OCAK 2025
ABD’nin Alaska eyaletindeki Eielson Hava Kuvvetleri Üssü’nde düşen F-35 savaş uçağı kıymetli derecede hasar aldı.
Pilot, tetkik gayesiyle askeri hastaneye nakledildi.
Sosyal medyada paylaşılan manzaralarda, F-35 savaş uçağının havada süzülerek süratle yere çakıldığı ve infilak ettiği görüldü.
30 TEMMUZ 2025
ABD’nin California eyaletinde donanmaya ilişkin F-35 savaş uçağı, Lemoore Donanma Hava Üssü yakınlarında düştü.
Kazadan sağ kurtulan pilot, fırlatma sistemiyle inançlı halde uçaktan çıkmayı başardı.
Olay yeri manzaralarında, uçağın düştüğü açık alanda alev ve ağır dumanın yayıldığı görüldü.
GÜVENİLİRLİK VE BAKIM SORUNLARI
ABD Operasyonel Test ve Kıymetlendirme Müdürlüğünce yayımlanan yıllık rapora nazaran, F-35 Lockheed Martin savaş uçakları 2023’te güvenilirlik, bakım ve kullanılabilirlik bahislerinde birtakım zorluklarla karşılaştı ve hedeflenen yüzde 65’lik vazifeye hazır olma oranının altında kalarak yalnızca yüzde 51 performans gösterdi.
2024’te yayımlanan raporda, F-35’in Operasyonel İhtiyaçlar Dokümanı’nda belirtilen güvenilirlik ve idame edilebilirlik kriterlerinin altında kalmaya devam ettiği aktarıldı.
Benzer halde 2024’te yayımlanan ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi raporunda, “F-35 filosunu ayakta tutmanın maliyeti artmaya devam ediyor. (Maliyet) 2018’de 1,1 trilyon dolarken, 2023’te 1,58 trilyon dolara yükseldi.” bilgisi paylaşıldı.
Raporda, ABD Savunma Bakanlığının “kısmen uçağın güvenilirlik sıkıntıları nedeniyle F-35’i başlangıçta iddia edilenden daha az uçurmayı planladığı” belirtilerek, “F-35’in misyonunu yerine getirme kabiliyeti de son 5 yılda düşüş eğilimine girmiştir.” değerlendirmesine yer verildi.
Operasyonel Test ve Kıymetlendirme Müdürlüğünün 2025’te yayımladığı raporda ise Müşterek Simülasyon Ortamının geliştirilmesinin F-35’in test edilme seviyesini artırdığı vurgulandı.
MUSK, F-35 UÇAKLARINI ELEŞTİRMİŞTİ
SpaceX’in sahibi ABD’li milyarder Elon Musk, F-35 uçaklarına “eleştirel” bakış açısıyla biliniyor.
Musk, daha evvel yaptığı paylaşımda, F-35’in dizaynının “ihtiyaç ve maksatların yanlış belirlenmesi” sonucu yanlışlı temele dayandığını kaydetmiş ve “Bu da uçağı, kıymetli ve karmaşık, her telden çalan lakin hiçbirinde uzman olmayan bir araç haline getirdi.” tabirini kullanmıştı.
Elon Musk, “insanlı savaş uçaklarının dron çağında esasen demode olduğunu ve yalnızca pilotların vefatına sebep olacaklarını” savunmuştu.
ABD’de Lider Donald Trump’ın Hükümet Verimliliği Departmanının (DOGE) başına atadığı Musk’ın eleştirel yorumları ise ABD’nin F-35 siyasetinde “değişikliğe” gidip gitmeyeceği konusunda soru işaretleri oluşturmuştu.
Musk, nisanda F-35 savaş uçaklarının 2024’te zamanlama ve vazifeye hazırlık konusunda “gelişme göstermediği” belirtilen bir gönderiyi X toplumsal medya hesabından tekrar paylaşmış ve “Mürettebatlı hava araçları, ucuz dron sürüleri tarafından anında yok edilecek.” açıklamasını yapmıştı.
