Bakanlık en fazla merak edilenleri yanıtladı: Balığın yanında yoğurt yenir mi
Tarım ve Orman Bakanlığı, “Bunları Biliyor musunuz?” sayfasında merak edilen sorulara cevap verirken sağlıklı hayat için bilinmesi gerekenlere ışık tuttu.
İşte en çok merak edilen sorular ve karşılıkları:
EKMEK EN AZ KAÇ GRAM OLMALI ?
Tüketicinin yanıltılmaması, ekmek üretiminde ülke genelinde standardizasyon sağlanması, ekmek israfının önlenmesi hedefiyle Bakanlıkca ekmekte gramajla ilgili sınırlamalar getirildi.
Normal ekmek, kepekli ekmek, tam buğday unlu ekmek, tam buğday ekmeği ve ekşi hamur ekmekleri en az 200 gram yükten başlayarak 10’ar gram arttırılmak suretiyle piyasaya arz edilebilir.
Ekmek satışının yapıldığı yerde gramajın yapılması zaruridir.
AÇIKTA SATILAN SÜT HAZIR AMBALAJLI SÜTE NAZARAN DAHA MI SAĞLIKLIDIR?
Açıkta satılan sütlerde her vakit bruselloz hastalığına neden olan mikroorganizma ve antibiyotik kalıntısı bulunma riski vardır. Besin işletmesine gelen sütler ise çeşitli tahlillere (antibiyotik testi vb.) tabi tutularak kabul edilmekte, gerekli kriterleri sağlayamayanlar ise kabul edilmemekte ve işlenmemekte. Ziyanlı mikroorganizmalar süte uygulanan pastörizasyon, sterilizasyon, UHT üzere ısıl süreçlerle elimine edilmekte.
SARISI DAHA KOYU RENKLİ YUMURTA DAHA TAZE MİDİR?
Yumurtanın sarısının rengi, tavuğun beslenme haline nazaran değişmektedir. Yumurta sarısının rengi kalite standardı olarak değerlendirilmemelidir.
DOĞADAN TOPLANAN MANTARIN PİŞİRİLMESİ ZEHİRLİLİĞİNİ ORTADAN KALDIRIR MI?
Zehirli bileşiklerin büyük çoğunluğu ısıya sağlamdır ve pişirmekle, kaynatmakla yahut kurutmakla mantarın zehirliliği ortadan kalkmaz. Bu sebeple tabiattan toplanan mantarlar, yenilebilir olduğundan emin olunmadığı sürece hiçbir formda tüketilmemelidir.
KONSERVE YAPILAN ESERİN BESLEYİCİ ÖZELLİĞİ AZALIR MI?
Konserve süreci, ısıl süreç uygulanarak bir gıdayı tazeliğine en yakın biçimde uzun müddet korumak için kullanılan bir prosedürdür. Konserve üretimi için ham husus olarak seçilen eser mevsiminde ve taze olmalıdır. Sebzelere yüksek ısıl süreç uygulandığı vakit birtakım vitaminlerde (özellikle B kümesi ve C vitamini) kayıplar olduğu bilinmektedir. Lakin protein, kalsiyum üzere öteki temel besin öğeleri ölçüsünün tıpkı kaldığı yahut kaybın dikkate alınmayacak derecede az olduğu söylenebilir.
Araştırmalar, konserve eserlerin taze ve dondurulmuş halleriyle hazırlanan yemekler kadar besleyici özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Konserve eserler tekniğine uygun halde üretildiği sürece besleyici özelliğini kaybetmemektedir.
BALIK VE YOĞURT TIPKI ANDA TÜKETİLİR Mİ?
Temiz sulardan elde edilmiş taze balık, bekletilmeden uygun biçimde pişirilip taze yoğurtla birlikte tüketildiği vakit zehirlenmeye sebep olmadığı bilinmektedir.
Balığın yapısında histamin denilen proteinin ölçüsü, bayat balıkta artış gösterir. Balık sudan çıkartıldıktan sonra süratlice soğutulmazsa histamin artışı görülür ve bu biçimde beklemiş balık tüketildiğinde histamin bedende alerjik tepkilere ve beraberinde olumsuz tesirlere ve zehirlenmelere yol açabilir. Yoğurtta da histamin isimli husus bulunur.
Taze olmayan balıkla birlikte yoğurt tüketilmesi histamin artışına neden olacağı için tavsiye edilmemektedir. Fakat burada değerli olan balığın tazelik derecesidir.
Bu nedenlerden ötürü şayet balığın tazeliğinden eminsek, balıkla birlikte yoğurt tüketilmesinin rastgele bir sakıncası olmayacaktır.
DOĞADA TOPLANAN MANTARLAR PİŞİRİLİNCE ZEHİRLERİ MASRAF Mİ?
Zehirli bileşiklerin büyük çoğunluğu ısıya sağlamdır ve pişirmekle, kaynatmakla yahut kurutmakla mantarın zehirliliği ortadan kalkmaz.
Bu sebeple tabiattan toplanan mantarlar, yenilebilir olduğundan emin olunmadığı sürece hiçbir halde tüketilmemelidir.
GEÇ PİŞEN TAVUK DOĞAL TAVUK MU?
Tavuğun geç pişmesi ırkıyla ve yaşıyla alakalıdır. Sanayide süratli yetişen ve kolay pişen tavuk ırkları üretildiği için markette aldığınız tavuk çok daha kolay pişmektedir.
Köy tavukları geç pişer zira çoklukla bölüme uygun çabuk gelişen etlik piliç (broiler) cinsleri beslenmez. Köylü öncelikle tavuğun yumurtasından olabildiğince uzun mühlet faydalanmak ister.
Öte yandan tavuğu olabildiğince uzun mühlet yumurtasından faydalanmak için yumurtadan kesilinceye kadar bölümlük olarak satmaz. Yani köy tavuğunun daha geç pişmesi, besilik olarak özel yetiştirilen broiler üzere genç değil daha yaşlı olması ve tavuk ırklarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır.
TAVUK PİŞMEDEN EVVEL YIKANIR MI?
Tavuk etini pişirmeden evvel suda yıkamaya gerek yoktur, tavuğu düzgünce pişirmek kafidir. Tüm öbür besinlerde olduğu üzere pişme esnasında varsa tavukta bulunabilecek mikroorganizmalar da yapılacak kâfi pişirmeyle elemine edilecektir.
Etler yıkandığı vakit üzerlerinde bulunabilecek mikroorganizmaları mutfağın öbür yerlerine bulaştırma riski doğmaktadır. Bu nedenle çok kirli gördüğümüz kısımlar var ise buralar yıkanmak yerine, kesip uzaklaştırılabilir.
ESMER ŞEKER YARARLI MI?
Esmer şeker, beyaz sofra şekerine renk vermek üzere şeker kamışı melası ilavesiyle elde edilmektedir ve temel bileşeni beyaz sofra şekeridir. Bu sebeple esmer şeker, beyaz sofra şekerinden daha sağlıklıdır denilemez.
Dünya Sıhhat Örgütü, hür şeker tüketiminin toplam güç alımının yüzde 10’undan azına düşürülmesini tavsiye etmektedir. Hasebiyle çok şeker ve şekerli eser tüketiminden kaçınılmalıdır.
BAL AROMALI ŞURUP ÜRETİMİ YASAL MI?
Türk Besin Kodeksi Yönetmeliği ile aroma vericiler yahut bal eklenerek bal aromalı şurup, çam aromalı şurup, ballı şurup ve misal isimlerle bal izlenimi veren eserlerin bal algısı yaratarak tüketiciyi yanıltılmasını önlemek maksadıyla 19.02.2020 tarihi itibariyle üretilmesi yasaklanmıştır.
YOĞURTLAR NEDEN UZUN MÜDDET BOZULMAZ?
Yoğurtların uzun müddet bozulmaması süt eserleri üretim teknolojisinin gelişmesi sonucu oluşmuştur. Süte uygulanan ısıl süreç ile içerisindeki suyun bir kısmı uzaklaştırılır, birebir vakitte besin kaynaklı hastalıklara neden olabilecek mikroorganizmalar yok edilmiş olur. Yoğurt üretiminde sağlanan denetimli fermantasyon ile ekşimeye ve bozulmaya neden olan unsurların oluşumu engellenir.
Ev ortamında yapılan yoğurtlarda ise kullanılan mikroorganizmalar (endüstrideki ismi starter kültür) bir evvelki yoğurttan elde edilir ve fermantasyon sıcaklığı ve mühleti denetim edilemediğinden bozulma daha süratli gerçekleşir.
KİRLİ YUMURTA YIKANIR MI?
Tüketiciler tarafından yumurtaların dış kabuklarındaki kirlerin yıkanınca temizleneceği düşünülmektedir.
Ancak yumurta yıkandığı vakit üzerinde bulunan mikroorganizmalar, yumurta kabuğunda bulunan ve gözle görülmeyen gözeneklerden içeri girer ve yumurtanın bozulma riskini artırır.
Hazır ambalajlı yumurtalar yıkanmadan besin ile teması uygun kapaklı kaplarda koruma edilmelidir.
ÇEKİRDEK SİYAHSA ZEYTİN BOYAMALI MIDIR?
Zeytin çekirdeğin siyah olması olgunluğu ile ilgilidir. Ağaç üzerindeyken zeytin olgunlaştıkça siyah/mor renge sahip fenoller zeytinin kabuğundan başlayarak çekirdeğine yanlışsız ilerler. Tam olgun zeytinlerde bu fenoller çekirdeğe ulaşır ve çekirdeğin rengi siyaha dönüşür.
YOĞURT, SALÇA VE PEYNİRİN KÜFLÜ KISMI ATILIP YENİR Mİ?
Yoğurt, krema, reçel, salça, ekmek, meyve suları üzere su oranı yüksek eserler, kırmızı et, beyaz et sosis, salam üzere et eserleri, yumuşak zerzevat ve meyveler (salatalık, domates, şeftali vb.) ve pişmiş yemeklerde küflenme varsa o bölge kesilse bile tüketilmemesi önerilmektedir.
Çünkü oluşan küflere ilişkin miseller gözle görülür olmasa dahi besinin derinliklerine gerçek gelişim gösterebilir ve birtakım küf tipleri insan bedenine ziyanlı toksin denilen ziyanlı bileşikler üretebilir.
GIDALAR NASIL SAKLANMALI?
Satın aldığınız besinleri uygun sıcaklıkta koruma edin. Et ve et eserleri ile süt ve eserlerini buzdolabı şartlarında 0-4° C’de koruma edin. Pişirilmiş besinleri çabucak tüketin ya da daha sonra tüketecekseniz süratle soğutun, buzdolabında koruma edin ve tüketilecek ölçüsünü ısıtın. Pişmiş besinin tekrar tekrar ısıtılmasından kaçının. Kuru besinleri karanlık, serin, kuru yerde koruma edin. Dondurulmuş eserleri -18° C’de koruma edin, tüketileceği vakit buzdolabında çözündürün ve çözündürüldükten sonra tekrar dondurmayın.
PAZARLARDA PEYNİR SATIŞI YASAL MI? AÇIKTA SATILAN TAZE PEYNİRLER MUTEBER MİDİR?
Tüketicilerin bir kısmı sağlıklı oldukları gerekçesiyle pazar tezgâhlarından taze peynir satın alabilmektedir. Bu peynirler çiğ sütten yapıldıkları, pastörize edilmedikleri ve hijyenik koşullarda üretilip üretilmedikleri bilinmedikleri için insan ve toplum sıhhati açısından risk teşkil etmektedir.
Peynir yapılan süt başta brusella olmak üzere kimi hastalık etmeni taşıyan hayvanlardan elde edilmişse, bu hastalık etmeni mikroorganizmalar peynire geçmektedir. Peynir, denetimli sütten üretilmemiş ve elde edilen süte ısıl süreç uygulanmamışsa insan sıhhati üzerine önemli risk oluşturacaktır. Bu nedenle kaynağı bilinmeyen ve pazar tezgâhlarında satılan taze peynirleri satın almamak gerekir.
DONDURULMUŞ BESİNLER ODA SICAKLIĞINDA MI ÇÖZÜNDÜRÜLMELİDİR?
Donuk eserlerin çözünme süreci en dışından içe yanlışsız gerçekleşmektedir. Oda sıcaklığında çözündürülen dondurulmuş eserlerin dış kısmı çabuk çözüneceği için besinin orta kısmı şimdi çözünmeden, dış kısımlarında mikroorganizma üremesi başlayabilmektedir.
Bu nedenle besinler; oda sıcaklığında, su içerisinde, kalorifer üzerinde yahut yakınında, hafif ateşte yahut direkt güneş ışığı altında bekletilerek çözdürülmemelidir. Sıcaklığın denetim altında olduğu buzdolabında bekletilerek yavaş yavaş çözdürme en uygun yoldur.
Çözdürülmüş besinler uzun mühlet bekletilmeden tüketilmeli ve tekrar dondurulmamalıdır. Bu sebeple tek seferde tüketebileceğimiz kadar dondurulmuş eseri çözündürmeliyiz.
PEYNİR, YOĞURT, SALÇA ÜZERE BESİNLERİN KÜFLENMİŞ KISIMLARI ATILIP KALAN KISIM TÜKETİLEBİLİR Mİ?
Yoğurt, krema, reçel, salça, ekmek, meyve suları üzere su oranı yüksek eserler, kırmızı et, beyaz et sosis, salam üzere et eserleri, yumuşak zerzevat ve meyveler (salatalık, domates, şeftali vb.) ve pişmiş yemeklerde küflenme varsa o bölge kesilse bile tüketilmemesi önerilmektedir. Zira oluşan küflere ilişkin miseller gözle görülür olmasa dahi besinin derinliklerine yanlışsız gelişim gösterebilir ve kimi küf cinsleri insan bedenine ziyanlı toksin denilen ziyanlı bileşikler üretebilir.
TEREYAĞI, KALP VE DAMAR TIKANIKLIĞI YAPAR MI?
Aşırı yağ ve yağlı eser tüketiminin çeşitli kalp ve damar hastalıklarına sebep olduğu bilinmektedir. Bu sebeple çok yağ ve yağlı eser tüketiminden kaçınılmalı, kâfi ve istikrarlı beslenilmelidir. Çok tüketilmediği sürece tereyağı insan beden ısısında sıvı formda bedende sindirme katılacağından önemli bir sıhhat riskine sebep olmayacaktır.
SÜTÜN KEMİK GELİŞİMİNE TESİRİ YALNIZCA YETİŞME ÇAĞINDA MI İŞE FAYDA?
Süt ve süt eserleri yüksek oranda içerdiği kalsiyum nedeniyle kemik gelişimini erken yaşlarda desteklediği üzere ileriki yaşlarda da kemikler üzerine yararı bulunmaktadır. Ayrıyeten bu eserler içerdikleri protein, vitamin vb. öbür besin ögelerini de içerdiğinden kâfi ve istikrarlı beslenme açısından tüketimi kıymetlidir. Laktoz yahut kazein isimli süt bileşenlerine alerjisi olmayan her yaş kümesinin süt ve süt eserlerini tüketmesi gerekir.
SÜT ESERLERİ HAZIMSIZLIK VE ŞİŞKİNLİĞE NEDEN OLDUĞU İÇİN TÜKETİMİ SAKINCALI MIDIR?
Sütte bulunan laktoz isimli karbonhidrat, insan bedeninde bulunan laktaz enzimi ile sindirilmektedir. Kimi insanlarda genetik olarak laktaz enziminin az olması nedeniyle (laktoz intoleransı) süt içildiğinde içeriğindeki laktoz gereğince sindirilemez ve şişkinlik vb. sindirim problemlerine neden olabilir. Yoğurt, ayran, kefir, sert peynirler üzere süt eserlerinde laktoz ölçüsü süte nazaran çok daha az olduğu için süt üzere çok sindirim problemlerine sebep olmaz.
