Ağrı Dağı takke buzulu hızla eriyor
Ağrı Dağı’nda telaş veren imajlar…
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Kaya, yaptığı açıklamada, 5 bin 137 metre ile Türkiye’nin en yüksek noktası olan Ağrı Dağı’nın sadece heybetiyle değil, doruğunu kaplayan takke buzulu ile de tanındığını belirtti.
Takke buzulunun hem bilim dünyası hem de bölge halkı için doğal, kültürel ve sembolik bedele sahip olduğunu vurgulayan Kaya, “Son yüzyılda, bilhassa son 50 yılda yaşanan süratli küçülme bu eşsiz yapının geleceğini bilinmeyen hale getirmiştir” dedi.
BUZUL ALANI 50 YILDA YARI YARIYA AZALDI
Bilimsel çalışmalar ve uydu manzaralarının takke buzulunun boyutlarındaki değişimi net formda ortaya koyduğunu aktaran Kaya, milyonlarca yıl evvel yaklaşık 70 kilometrekare olan buzul alanının, 1900’lerin başında 15 kilometrekareye, 1970’lerde ise 9-10 kilometrekareye kadar gerilediğini söz etti.
Kaya, 1976-2011 yılları ortasında yılda ortalama 0,07 kilometrekare küçülme yaşandığını, bu periyotta alanın yaklaşık yüzde 29 azaldığını, 1977-2024 periyodunda ise küçülme suratının artarak yılda ortalama 0,095 kilometrekareye çıktığını söyledi.
Günümüzde buzul alanının 4,5-5 kilometrekareye düştüğünü kaydeden Kaya, “Bu sayılar, son 50 yılda buzul alanında yaklaşık yarı yarıya bir azalma manasına geliyor” diye konuştu.
2050’LERDE BUZULUN YARISI YOK OLABİLİR
Mevcut erime suratının sürmesi halinde 2050’li yıllarda buzulun yaklaşık yarısının daha eriyerek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağını belirten Kaya, erimenin esas nedeninin global ısınma ve iklim değişikliği olduğunu vurguladı.
Kaya, “Dünya genelinde olduğu üzere Doğu Anadolu Bölgesi’nde de yaz sıcaklıklarının artması, sıcak hava dalgalarının daha sık ve uzun sürmesi, buzulların yaz aylarında daha fazla erimesine yol açmaktadır. Kar yağışında beklenen artış gerçekleşmediği için kışın biriken kar ölçüsü yaz erimesini telafi edememektedir” ifadelerini kullandı.
GÜNEY YAMAÇLAR DAHA FAZLA ERİYOR
Topoğrafik özelliklerin de erime sürecinde belirleyici rol oynadığını lisana getiren Kaya, Doğubayazıt tarafındaki güney yamaçlardaki buzulların daha süratli eridiğini, Iğdır’a bakan kuzey ve kuzeybatı yamaçlardaki buzulların ise görece daha korunaklı olduğundan kısmen varlığını sürdürdüğünü söyledi.
Kaya, “Önceleri yaklaşık 3 bin 500 metre düzeyine kadar sarkan buzullar, artık 4 bin 500 metrenin üzerine çekilmiş durumda.” dedi.
TARIM, HAYVANCILIK VE TURİZME TEHDİT
Buzulların küçülmesinin yaz sonu ve sonbaharda su kaynaklarının azalmasına yol açtığını belirten Kaya, bu durumun bölgedeki tarım ve hayvancılık faaliyetlerini olumsuz etkilediğini lisana getirdi.
Uzun vadede sulama suyunun azalmasının ziraî randımanı düşüreceğini, meraların zayıflamasına ve hayvancılık gelirlerinin azalmasına neden olacağını tabir eden Kaya, “Bu gelişmeler kırsal göçü tetikleyebilir.” uyarısında bulundu.
Turizm açısından takke buzulunun tepenin görsel cazibesini ve dağcılık tecrübesinin değerli bir kesimini oluşturduğunu vurgulayan Kaya, erimenin turizm gelirlerinde düşüşe yol açabileceğini söyledi.
KÜLTÜREL MİRASIN GÖRSEL BOYUTU ZAYIFLIYOR
Ağrı Dağı’nın Nuh’un Gemisi efsanesi sayesinde üç semavi dinin ortak mirası olarak kabul edildiğini hatırlatan Kaya, “Buzulların kaybı, bu sembolik pahanın görsel boyutunu zayıflatabilir. Ağrı, monoteist inançların görkemini ve dağcıların tatminini tıpkı anda barındıran az yerlerden biridir. Erime süreci, sırf doğal bir kayıp değil, kültürel hafızada da silinmez izler bırakabilecek bir dönüşümdür” dedi.
BUZULUN KORUNMASI İÇİN ACİL TEDBİR ÇAĞRISI
Takke buzulunun nizamlı olarak uydu ve arazi ölçümleriyle izlenmesi gerektiğini belirten Kaya, mahallî halkın mümkün jeolojik tehlikeler hakkında bilinçlendirilmesinin ve tarımda su tasarrufu sağlayan tekniklerin hayata geçirilmesinin mecburî olduğunu vurguladı.
Kaya, “Küresel iklim değişikliğiyle çaba, lokal ölçekte su kaynaklarının aktif idaresi ve erken ihtar sistemlerinin kurulması, buzulların ve onların beslediği hayat biçimlerinin korunması açısından hayati değer taşımaktadır. Takke buzulu sırf eriyen bir buz kütlesi değil; iklimin, tabiatın, kültürün ve inancın ortak hafızasında yer alan, sessizce çekilen bir mirastır” diye konuştu.
