8 Sağlıklı İnsan Akıl Hastanesine Yatırıldı: Sonuç Psikiyatri Dünyasını Sarstı
1973 yılında psikoloji dünyasını sarsan bir araştırma, akıl hastalığı teşhislerine ait önemli soru işaretleri ortaya koydu.
Rosenhan Deneyi olarak bilinen bu çalışma, “normal” bireylerin kısa müddette “hasta” olarak kabul edilebileceğini gözler önüne serdi.
Stanford Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olan David L. Rosenhan, o periyot ABD’deki psikiyatri teşhislerinin doğruluğuna dair büyük kuşkular taşıyordu.
Gerçekten akıl hastası olmayan biri, hastanelere girip bu teşhisi alabilir miydi…
David Rosenhan, tam da bu sorunun peşindeydi.
Profesör Rosenhan, yanıtı bulmak için tarihin en kışkırtıcı psikoloji deneylerinden birini planladı.
AKILLI AKIL HASTALARI
Rosenhan kendisi dahil 8 kişi seçti: 3 bayan, 5 erkek.
Tümü akıl sıhhati açısından büsbütün olağan ve geçmişte hiçbir psikiyatrik teşhis almamış bireylerdi.
Gönüllüler farklı mesleklerden geliyordu: psikolog, öğrenci, ev hanımı, ressam, psikiyatrist üzere…
TEK SEMPTOM
Rosenhan, deneye katılanların tek bir “sahte” belirti söylemesini istedi:
“Kafamda bir ses var, bana ‘boş’ ve ‘pat’ kelimelerini söylüyor.”
Kelime seçimi, hem “çok tehlikeli görünmeyen” hem de hekimlerin dikkate alacağı kadar garip olacak halde yapılmıştı.
Tüm gönüllüler, sırf bu şikâyetle şizofreni yahut manik depresif bozukluk tanısı alarak hastanelere yatırıldı.
İçeri girdikten sonra ise büsbütün olağan davrandılar; bir daha halüsinasyon ya da garip davranış göstermediler.
Ama değişik olan şuydu: Hiçbir doktor, onların aslında sağlıklı olabileceğini fark etmedi.
HASTANE GÜNLERİ
Araştırmacılar olağan davranmalarına karşın işçi onları hasta olarak kıymetlendirdi.
Personel göz temasından kaçınıyor, hastalara insan üzere değil, “dosya numarası” üzere davranıyordu.
İlaçlar veriliyordu ancak birçok hasta, bu ilaçları gizlice tükürüyordu.
En şaşırtan şey ise, gerçek hastaların kimilerinin onlara fısıldamasıydı: “Sen buraya ilişkin değilsin. Sen bir gazeteci ya da araştırmacısın.”
Ortalama 19 gün hastanede kaldılar.
Katılımcılar sonunda “remisyon” notuyla taburcu edildi. Yani büsbütün güzelleşti değil de, potansiyeli var demekti.
DENEYİN SONUÇLARI
1973’te yayımlanan sonuçlar, psikiyatri dünyasında adeta sarsıntı tesiri yarattı.
Akıl hastalığı teşhisleri kesin değil, bağlama ve önyargıya çok bağlı olduğu öne çıktı.
Bir sefer “hasta” etiketi konulduğunda, tüm davranışlar bu çerçevede yorumlandı.
Sosyal izolasyon, soğuk irtibat ve insanlıktan uzaklaşma hissi, hastaların düzgünleşmesini zorlaştırdı.
Diğer hastalar uydurma deneklerin olağan olduğunu fark ederken, profesyoneller bunu göremedi.
Rosenhan’ın deneyi, akıl hastalıklarının teşhisinde yanılma hissesinin ne kadar büyük olduğunu, hatta hastane ortamının sağlıklı birini bile vakitle “hasta üzere hissettirebileceğini” gösterdi.
